Meetbrieven, lastgelden en patentrechten

Meetbrieven, lastgelden en patentrechten

meetbrieven etc
Op het motorschip van Kobes van Egmond op de Regge in Nijverdal.
Links Dirk ter Weel (Vijs-Derk), daarnaast Gerrit Jan ten Berge
(Toet’n-schipper) en helemaal op de achtergrond Jan de Wilde de
drie schippers uit Enter samen met de familie Van Egmond.

Rond 1800, midden in de Franse Tijd, waren er in Enter drie scheepswerven. De bouwtijd van een normale zomp was zo’n drie maanden. Als een zomp afgebouwd was werd er “vlotbier”gedronken. De schipper kon dan nog niet aan het werk met zijn zomp. In de Franse Tijd waren de financiёn van Holland niet op orde en in 1805 werden er twee nieuwe wetten ingevoerd die moesten helpen om  het tekort op de begroting weg te werken. De eerste wet was het Patentrecht. Iedereen die een beroep uitoefende of handel dreef moest een patentbrief hebben en daarvoor betalen. De schippers waren van deze patentbelasting vrijgesteld. Voor de schippers hadden ze een speciale belasting ingevoerd het “Lastgeld”.

 Vanaf 1806 moest van iedere zomp die op een werf afgeleverd werd de inhoud uitgedrukt in “lasten” opgemeten worden.  Normaal werd zo’n meting op de werf verricht door een beёdigde “ijkmeester”. De werven in Enter waren zo slecht bereikbaar vanuit Zwolle dat  de schippers met een lege zomp naar Zwolle mochten komen en daar gemeten werden. Na de meting ontvingen de schippers een “meetbrief” waarin de naam van de eigenaar, de naam van het schip en het aantal lasten dat geladen kon worden was vastgelegd met de datum van de meting. Aan de zomp zelf werden geen uiterlijke kentekens aangebracht waaraan je het laadvermogen kon aflezen. In zeeschepen werd het laadvermogen ingebrand.  Met deze meetbrief ging  de schipper terug naar Enter waarna hij naar de ontvanger van de directe belastingen in Rijssen moest en daar met vertoning van de meetbrief een “lastbrief” kreeg en na betaling van het lastgeld een jaar vergunning kreeg om te varen met de zomp.

De zompen die in die tijd in gebruik waren in Enter maten allemaal 2 ½ last. Een last was 2000 kg. De lastbrief moest ieder jaar opnieuw opgehaald worden en het lastgeld betaald. In 1820 werd het nieuwe metrieke stelsel van lengte – en inhoudsmaten ingevoerd. Het laadvermogen van een zomp werd voortaan in “tonnen” uitgedrukt. Een ton was een kubieke nieuwe Nederlandse el. (een m3). Twee en een halve last was omgerekend 7 tonnen. Wat een schipper echt wou laden moest hij zelf weten. Een enkele keer ging dat mis en zonk de zomp door overgewicht.

De schippers klaagden over het hoge lastgeld en ook de politiek was van mening dat de schippers onevenredig zwaar belast werden. In 1823 werd het lastgeld afgeschaft en viel de schipper net als iedereen onder het patentrecht. Deze belasting was veel lager en dat kwam goed uit want net in die tijd kelderden de vrachtlonen van de schippers door de aanleg van harde wegen. De gemeenten werden belast met de uitgifte van de patentbrieven maar het patentrecht moest betaald worden bij de ontvanger van de  directe belastingen in Rijssen.

De enige patentbrief van een schipper die we hebben kunnen vinden is van twee broers Koenderink (Deks ) uit 1853. De twee broers voeren op een zomp van 15 tonnen genaamd “De twee gebroeders”. Ze betaalden f. 1,80 aan patentrecht.

Van de laatste Enterse zomp van Jans ten Berge die 17 tonnen mat moest ieder jaar 17 x 12 cent patentrecht betaald worden. In 1893 werd de wet op het patentrecht afgeschaft. Daarmee werd ook de meting van zompen afgeschaft. Maar toen was het al bijna twintig jaar geleden dat de laatste Enterse  zomp gebouwd was.

 

Johan Altena

Eerder gepubliceerd in de Wiezer van 8 juli 2015

Andere verhalen

Hallehuizen in Enter
Kerkelijke geschiedenis van Enter
De ontwikkeling van Enter en de Enter es
Het Leyerweerd
Het herenhuis Kattelaar
De Molens van Enter
Het Exo een historische plek in Enter
Het  Enterveen voor 100 jaar.
Schilder Wedda uit Enter werd geboren op de gasbel van Slochteren
2e Wereldoorlog voorkwam drooglegging Mokkelengoor
Studiegroep “De Apenberg” van de TH-Delft maakte in 1952 uitbreidingsplan voor Enter
Onderduiken in Enter in de Tweede Wereldoorlog
De komst van straatverlichting en elektriciteitsbedrijf in Enter
Onderzoek erf- en grondnamen in Enter
De molenaarsfamilie Dissel in Enter
Enterse Zompen bij de Oosterhof in Rijssen
Velten of Broeze: een ingewikkelde connectie in Enter
Graanelevator voor de Coöperatie
Vakbeweging Enter vernietigt haar archieven tijdens WO2
Uitvinding van Morsink: Legnesten!
Dirk Getkate leraar aan de Klompenmakersvakschool
Gezin uit ontruimd Arnhem vond onderdak in Enter
Enternaren werkten als dwangarbeider in munitiefabriek Strausberg
Plattegrond van Enter in het begin van de jaren zestig
Het Erve Berends
50 jaar bevrijding Enter
De geschiedenis van het herenhuis Berghorst in Enter
Vriejn in ’n Bulnershook
Een Enterse jongen in oorlogstijd
Een bruiloft op het Leyerweerd in de 19e eeuw
De Twentse Hoeve in Enter van Boerderij-Eethuis tot restaurant met Michelinster
Het oale geet hen, het nieje kump an
Hoe behouden we het restant van de historische Enter es
Witte Hoes en Hotel Rijsserberg in Het Hollands Schwarzwald
Leden van de Enterse N.B.S bewaakten deel van de dijk Noordoost-polder in 1945
Een eeuw geleden gingen de laatste Enternaren naar Holland om gras te maaien
Enternaren in de mobilisatietijd (1914 -1918)
Ophalen huisvuil en hygiëne in Enter
De verdwenen kleine middenstand in Enter
De historie van de katholieke kerk in Enter
De kwestie Eerdmans, de Botterheer
De boerderij ‘De Jêênte’ in Enter
Verkeersexamen in 1954 School met de Bijbel Enter
Zandstrooien
Spinnen
Midwinterhoorn maken
Kantklossen in Enter
Enter 802
De klompenmakerij van Helmes-Jans
Eanter hef un zwembad! (juli 1936)
Vertelsel van vraoger
Het leven van Arend Jan Leestemaker
Honderd jaar telefoon in Enter
Sunt-Jaopik
Overval op de Boerenleenbank Rectum-Ypelo
Rijssense strijd tegen dansvermaak uit Enter
In het ‘Mengat’ in Enter
Het Verzet
De Oorlogsjaren
Het Onderwijs in Enter
De bevolking van Enter in 1880
Ganzen en katoentjes
De reis van ‘Klitsen-Jan Wilm’ naar de Holland Fair in Amerika
De eerste autobusdiensten in Enter
Het ontstaan van boekhandel Waanders
Klompenmaken in Enter
Europese Promotiedagen Handmatig Klompen maken
Van Bakkersknecht tot klompenmaker
Dijken en stegen in Enter
40-jarig regeringsjubileum van Koningin Wilhelmina in 1938
De geschiedenis van de Coöperatieve Landbouwvereniging in Enter
De Keurstbrug over de Regge in Enter
Meetbrieven, lastgelden en patentrechten
BEVRIJDING VAN ENTER (6)
BEVRIJDING VAN ENTER (5)
BEVRIJDING VAN ENTER (4)
BEVRIJDING VAN ENTER (3)
BEVRIJDING VAN ENTER (2)
BEVRIJDING VAN ENTER (1)
De geschiedenis van de begraafplaatsen in Enter
De aanleg van harde wegen in en om Enter
Jais-Hin’n
De Oale Uup’n
Het maritiem vakantieverleden van dokter Veldhuyzen van Zanten
Verdeling marke Enter in tapperij de Halve Maan
Een klompenschipper uit Enter
Van Langenhof tot Wooltershoes
Hotel De Adelaar, opkomst en ondergang
Van schippersdochter tot kasteelvrouwe
Het uitgaansleven in Enter in vroeger tijden
Het Pluimershuis
Bijnamen
De geschiedenis van het dorp Enter
Forensendorp
Klompen maken
Ganzenhandel met Duitsland en Engeland
Scheepvaart en de Enterse zompen
Bevolkingsgroei en het Markestelsel
De Munsterse oorlogen
Hervorming en opstand
Rohaan
Kattelaar
Het Leijerweerd
Geschiedenis van het erve Borgerink
Van Conrading tot Deks 1475-1971
Het erve Dekkers van 1601 tot 1971
Het pand Bolscher
Oude Katholieke kapel
Neringdoenden in Enter anno 1880
De eerste garage
Oude erven
Enterse adel
Naam en ouderdom Enter
Scroll naar boven